Roma’da sık sık isyan eden generalleri Roma’nın ve dolayısıyla Senato’nun uzağında tutmak için güneyde Rubicon nehri sınır olarak belirlenmişti. Generallerin bu sınırı aşmaları ve Roma’ya yaklaşmaları isyan anlamına gelirdi.
Cumhuriyet döneminde komutanlar askerlerini Rubicon nehri kıyısında bırakarak ROMA’ya girerlerdi (bir çeşit kapalı alana girerken silahını vestiyere bırakmak gibi), böylece Senato tarafından görevden alındıklarında isyan etmeleri önlenirdi. Sezar’a kadar da hiç bir general buna cesaret etmemiştir.
İ.Ö.49 yılında SEZAR’ın CRASSUS ve POMPEİUS ile kurduğu 1.Triumvirlik bozulmuş ve Senato ile arası ciddi olarak açılmıştı. Artık Roma’nın hakimi olan CRASSUS’u uzaklaştırmak ve yönetime el koymak için askerleriyle Rubikon’u geçer AD CRUCEM RUBİKON ve dönüşü olmayan yola girdiğini belirtmek için de “ALEA İACTA EST” der. Ya Roma’yı alacak ya da ölecektir. Jül Sezar için artık üçüncü bir ihtimal yoktur.
Bununla da iç savaş başlar. Sonunda da Roma Dünyasının tartışmasız hakimi ve tarihin de en önemli liderlerinden biri olur.
ALEA İACTA EST (aliya yakta est), alea zar, iacta atmak, fırlatmak fiili. Bazen “iacta alea est” olarak da karşımıza çıkabilir. Zarlar atıldı, Güzel Türkçemizde OK YAYDAN ÇIKTI (Süvari Türkler’e yakışan bir söz), bu durumu çok daha güzel anlatıyor.
İNG. “The die is cast”: die, dice ‘ın tekili neden İNG. ve ALM. zarlar değil de zar diye tercüme edilmiş? Roma’da tek zarla oynanan çok oyun vardı.(ayrı bir yazı konusu)
ALM: Der würfel ist geworfen (Der würfel ist gefallen)
*Erdal İnönü aynı anlamda “macun tüpten çıktı” demişti.
AD CRUCEM RUBİKON (ad krukem rubikon): RUBİKON’U GEÇMEK de aynı anlama gelen ama ayrı bir deyim olarak kullanılmaktadır. Dönüşü olmayan bir yola girmek anlamında… Köprüleri yakmak-yıkmak…Özellikle İng. politikacılar çok sık kullanırlar.
To cross RUBİCON,
Den RUBİKON überschreiten
Celal KÜÇÜK