Yüz yılı aşkın bir süre boyunca sömürgeye karşı direnen; sonrasında 'kanser' olarak nitelendirilen bir halkın yeşil sahalardaki temsilcisi...
Latin Amerika’da futbol yalnızca bir eğlence aracı değil; aynı zamanda kutsal bir ritüel gibidir. Pek meşhur bir Boca Juniors taraftarı mottosunda da açıkça belirtilir: “Boca es mi religion, Maradona es mi dios, La Bombonera es mi iglesia.” Türkçe anlamı şudur: “Dinim Boca, Tanrım Maradona, Mabedim La Bombonera.”
90 dakikayı başlatan o ilk düdük çaldığında oynanan futbol, dünyanın dört bir yanındaki futbol ile birebir ortak özellikler taşır. Kurallar aynıdır mesela; ama oyuna etki eden faktörler, kulüplerin taraftarlar için taşıdığı anlam, temsil ettiği değerler, tarih boyunca içinde bulunduğu koşullar ve taşıdığı simgeler açısından büyük farklılıklar gösterebilir.
Her ne kadar klişe gibi görünse de doğrudur: Latin Amerika’da futbol, tutku dolu bir kültürdür.
Bu coğrafyanın futbolu düşünüldüğünde akla gelen ilk kulüplerin Arjantin ve Brezilya’dan olması bir nevi kaçınılmazdır. Ancak serimizin sekizinci bölümünde biz, Güney Amerika’nın batı kıyısına, Şili’ye uzanıyoruz: 32 lig şampiyonluğuyla Şili’nin en başarılı kulübü olan Colo-Colo’ya.
Ebedi vefa borcu
Dünyanın en iyi/ilginç futbol kulübü armaları üzerine yapılan çoğu listede mutlaka kendine yer bulmayı başaran Colo-Colo armasının perde arkasındaki hikaye, yukarıda bahsedilen Latin Amerika futbolunun dinamiklerini ne derece taşıdığını gözler önüne seriyor.
95 yıl önce Deportes Magallanes takımının 11 oyuncusunun daha fazla profesyonel organizasyona katılma isteği kulüp tarafından reddedilmişti. David Arellano önderliğinde bu genç oyuncular, 19 Nisan 1925’te resmi olarak Colo Colo’nun temelleri attı ve kulübün adını Luis Contreras belirledi. Şili ve güney Arjantin’de yaşayan Mapuçe adlı bir yerli halkın lideri olan Colo-Colo’dan esinlenilmiştir.
1926 yılında dostluk maçları oynayan Colo Colo, 1926 yılında, Santiago merkezli Şili futbol kulüplerinin mücadele ettiği ve o dönemin en önemli futbol liglerinden olan Metropolitan League of Honour’da yer aldı ve namağlup şampiyon oldu. Böylece ‘Yenilmez’ lakabı takımla özdeşleşti. Bir sonraki yıl Avrupa’ya giden ilk Şili kulübü olan Colo Colo, talihsiz bir olaya doğru yol almıştı. 2 Mayıs 1927’de İspanya’nın Valladolid kentinde Real Unión Deportiva ile karşılaşan Colo Colo’da takımın kurucusu ve kaptanı Arellano, rakibi ile çarpıştıktan sonra ağır bir sakatlık geçirdi ve sonrasında peritonit denilen karın zarının iltihaplanması neticesinde oluşan bir hastalığa yakalandı. Bu iltihap, ertesi gün onun henüz 24 yaşında ölümüne sebep oldu. Vefatının ardından kulübün kuruluşuna ve bu benzersiz armanın yapımına vesile olan Arellano’nun ebedi yasını temsil etmek amacıyla armanın üst bölümüne siyah yatay bir şerit yerleştirilmesine karar verildi.
Armanın üzerindeki siyah bandı geçtiğimize göre şimdi sırada başrol var.
Tarihi bir direnişin simgesi
16. yüzyılın ortalarından 17. yüzyılın sonlarına kadar süren Arauco Savaşı’nda Mapuçe halkı, İspanyol sömürgelerine karşı büyük bir direniş göstermişti. Savaştaki ilk çatışmalar, fetih girişimlerine başlayarak şehir kurmaya, ve Mapuçe halkını köleleştirmeye çalışan İspanyollar’a gösterilen başkaldırılar ile başladı. Zaman içinde yoğunluğu giderek artan bir savaşın kıvılcımları yükseldi, kuşatmalar ve yağmalamalar yapıldı, köle avcılığı arttı; topraklarını kaybeden İspanyollar yeni girişimlerde bulundu. Büyük bir savaşa giden yoldaki her adıma harfiyen uyuldu denilebilir.
Savaşın henüz başlarında direnişçi Mapuçe halkına liderlik eden isim ise 1925’te kurulan futbol kulübünün adına ve armasına ilham olacaktı: Colocolo.
Tarihi birçok figür gibi Colocolo ilgili detaylar da oldukça sınırlı. Hayatına dair hikayeler döneminden çok daha uzun yıllar sonrasında yazılmış olduğu için Colocolo’nun tarihi üzerine edinilmiş bilgilerin doğruluğu tartışmaya açıktır. Birçok tarihi metinde adı geçen Colocolo’nun cesur ve bilge bir lider olduğu ve asla pes etmeyen bir savaşçı kimliğine sahip olduğu ortak bir inanıştır. Ayrıca hokeye benzeyen, “palín” adlı geleneksel bir Mapuçe oyununda da şampiyonu olduğuna dair bir efsane de bulunmaktadır.
Colocolo’nun bu karakteristik özellikleri, Arellano’nun kulübü için mükemmel bir kimlik haline geldi. Hem adını hem de armasını Colocolo’ya adayan Arellano hiç de yanlış bir karar vermemişti. Zira benzersiz bir savaş lideri olan ve pes etmek nedir bilmeyen birinden aldığı ilhamla kurduğu kulübü, 1933’te Şili’nin en üst düzey ligi olan Primera Division’ın kurucu ekiplerinden biri oldu ve o tarihten bu yana ligden düşmedi. Ayrıca 18 şampiyonluğu bulunan en büyük rakibi Universidad de Chile’ye 14 şampiyonluk bir fark atmış durumda.
Bu armanın bir diğer büyük önemi ise Augusto Pinochet diktatörlük dönemine denk geliyor. 1973 yılında iktidarı ele geçiren Pinochet, 1990 yılına kadar katı bir şekilde hüküm sürdü. Ona karşı gelenlerin çoğu ya işkenceye maruz kaldı, ya sürgüne gönderildi ya da ortadan kayboldu. Bu dönemde Mapuçe halkı kötü bir muamele görüyordu. Pinochet’e göre onlar bir ‘komünist kanser’ görevi görüyordu ve ortadan kaldırılması gerekiyordu. Bugün bile Şili anayasasında hala resmi olarak tanınmıyorlar.
Pinochet döneminde Mapuçe halkının yeşil sahalardaki temsilcisi Colo-Colo, kulübün yıldız santrforu ve aynı zamanda solcu muhalif kimliğini gizlemekten çekinmeyen Carlos Caszely önderliğinde beşer lig ve kupa şampiyonluğu yaşadı. Bu bile armanın öteki yüzünü, tıpkı yüzyıllar önce halkına liderlik eden Colocolo gibi kulübün de zorlu zamanlarda gösterdiği direnişi nasıl sembolize ettiğini açıkça gösteriyor...
Rezzan Yetiş