Beyin, ‘subliminal mesajları’ nasıl alıyor?
Dikkat gösterilmeyen görsel bilgi, beyin tarafından saptanabiliyor ve tanımlanabiliyor hatta biz bu bilgiden etkileniyoruz. Beynimiz dikkat göstermesek dahi sayısız görsel bilgiden kolaylıkla etkileniyor
Diktatörler, reklam şirketleri, illüzyonistler ve bilim insanlarının hemen hepsi, beynin, bazı bilgileri dikkat göstermeksizin işleyebildiğini iyi bilir. İnsanlara bir şey fark ettirmeden onları etkilemek mümkündür. “Yemleme” olarak bilinen bu teknik; bir kelime, bir görsel ya da bir ses gibi uyaranlar aracılığıyla, insanlar, uyaranı ilk anda hatırlamasalar bile sonraki davranışları üzerinde bir etki bırakmayı içerir.
Örneğin; yapılan araştırmalar; bir mağazada çalan müzik tipinin Alman ya da Fransız şarabı satış miktarını etkileyebildiğini ve insanlara önce ülkelerinin bayrakları gösterilirse sonrasında daha milliyetçi bir tutum takındıklarını ortaya koymuştu. Yani, her yerin bayraklarla kuşatılmasının, masum bir arka planı olduğunu söyleyemiyoruz.
Her ne kadar sağlam delillerden yoksun olsa da, birçok akademisyen; bu tarz bir yemlemenin “bilinçsiz” ya da “subliminal” olduğunu ileri sürüyor. Bilinç, dikkat konsepti ile zayıf da olsa kontrol edilebilir ya da karıştırılabilir.
İnsanlar “yemleme” için kullanılan kelime ya da müzik tiplerine çok kısa bir süreliğine dikkat gösterebilir ya da tutum ve eylemleri (hatta insanlar daha sonra bu şeyi hatırlayamadıklarını iddia ediyorlar) etkilenebilir.
University of East London’dan sinirbilimciler, başka bir şeye odaklanmış olduğumuzda, nesnelerin resimlerinin bile bizi yönlendirebileceğini ortaya koydu.
Deneyler
İlk çalışmada, insanlara, aşina oldukları iki nesnenin (örneğin; bir araba ya da bir köpek) resimleri gösterildi. Resimlerin birisi ekranın sağ tarafına, diğeri de sol tarafına yerleştirildi. Gözlemcilerin dikkati ekranın iki bölgesinden birisine rastgele olarak yönlendirildi. Yani, ekranın bir yanında çok kısa bir süreliğine bir kare gösterilerek katılımcının dikkati bu bölgeye toplandı. Daha sonra nesneler; hem katılımcının baktığı hem de görmezden geldiği bölgelerde saniyeden daha az (dikkat gösterilmeyen bölgedeki nesnenin bilinçli olarak algılanmasını ortadan kaldıracak kadar) bir süre boyunca gösterildi.
Bu sırada da, EEG (electro-encephalography) ile dikkat gösterilmeyen nesnenin tekrar tekrar gösterilmesinin beyin aktivitesini etkilediği gözlemlendi.
Kulakların hemen arkasında bulunan temporo-paryetal bölge, bir nesnenin yerinin belirlenmesinden sorumlu ve aynı zamanda da görüşe bağlı eylemlerin hazırlandığı bölgedir. Resmin görülmesinden yaklaşık 150-250 milisaniye sonra, katılımcıların beyinlerinde görüntüyü işlemelerinden kaynaklı, temporo-paryetal bölgede bir hareketlenme görüldü.
Deney sonucunda, insanların, yalnızca beyin aktiviteleri değil, aynı zamanda davranışları da görsel olarak odaklanılmayan nesneden ekilendi. Katılımcılardan, daha önce gördükleri nesnelerin fotoğrafları ekrana geldiğinde bu nesneyi gördüklerini ifade eden bir tepki olarak ellerindeki butona hızlıca basıp geçmeleri istendi. İlginç bir biçimde, odaklanılmayan bölgede gösterilen nesnelerin fotoğrafları ekrana geldiğinde, katılımcılar, daha önce görmedikleri bir fotoğrafa kıyasla bu fotoğrafları da butona hızlıca basarak geçtiler. Yani, denekler aslında odaklanmadıkları görselleri de daha önce görmüş gibi hissettiler.
Farklı laboratuvarlardan gelen sonuçlar, dikkat gösterilmeyen nesnelerin otomatik olarak, yani dikkat göstermeden ve bilinçli bir farkındalık oluşturmadan algılandığını ortaya koyuyor.
Elde edilen sonuçlar, insan beyninin çevreye dair düşünülenden çok daha fazla bilgiyi topladığını ortaya koyuyor. Görsel işlemeye dair dikkat teorileri; genellikle, dikkat gösterilmeyen bilginin işlenmediğini ileri sürer. Gerçekte ise, dikkat gösterilmeyen görsel bilgi, beyin tarafından saptanabiliyor ve tanımlanabiliyor, hatta katılımcılar nesneye dikkat göstermeseler bile ondan etkilenebiliyorlar. Bu da şu anlama geliyor, beynimiz gün içerisinde dikkat göstermesek dahi sayısız görsel bilgiden kolaylıkla etkileniyor.
Dikkat gösterilmeyen görsel bilgi, beyin tarafından saptanabiliyor ve tanımlanabiliyor hatta biz bu bilgiden etkileniyoruz. Beynimiz dikkat göstermesek dahi sayısız görsel bilgiden kolaylıkla etkileniyor
Diktatörler, reklam şirketleri, illüzyonistler ve bilim insanlarının hemen hepsi, beynin, bazı bilgileri dikkat göstermeksizin işleyebildiğini iyi bilir. İnsanlara bir şey fark ettirmeden onları etkilemek mümkündür. “Yemleme” olarak bilinen bu teknik; bir kelime, bir görsel ya da bir ses gibi uyaranlar aracılığıyla, insanlar, uyaranı ilk anda hatırlamasalar bile sonraki davranışları üzerinde bir etki bırakmayı içerir.
Örneğin; yapılan araştırmalar; bir mağazada çalan müzik tipinin Alman ya da Fransız şarabı satış miktarını etkileyebildiğini ve insanlara önce ülkelerinin bayrakları gösterilirse sonrasında daha milliyetçi bir tutum takındıklarını ortaya koymuştu. Yani, her yerin bayraklarla kuşatılmasının, masum bir arka planı olduğunu söyleyemiyoruz.
Her ne kadar sağlam delillerden yoksun olsa da, birçok akademisyen; bu tarz bir yemlemenin “bilinçsiz” ya da “subliminal” olduğunu ileri sürüyor. Bilinç, dikkat konsepti ile zayıf da olsa kontrol edilebilir ya da karıştırılabilir.
İnsanlar “yemleme” için kullanılan kelime ya da müzik tiplerine çok kısa bir süreliğine dikkat gösterebilir ya da tutum ve eylemleri (hatta insanlar daha sonra bu şeyi hatırlayamadıklarını iddia ediyorlar) etkilenebilir.
University of East London’dan sinirbilimciler, başka bir şeye odaklanmış olduğumuzda, nesnelerin resimlerinin bile bizi yönlendirebileceğini ortaya koydu.
Deneyler
İlk çalışmada, insanlara, aşina oldukları iki nesnenin (örneğin; bir araba ya da bir köpek) resimleri gösterildi. Resimlerin birisi ekranın sağ tarafına, diğeri de sol tarafına yerleştirildi. Gözlemcilerin dikkati ekranın iki bölgesinden birisine rastgele olarak yönlendirildi. Yani, ekranın bir yanında çok kısa bir süreliğine bir kare gösterilerek katılımcının dikkati bu bölgeye toplandı. Daha sonra nesneler; hem katılımcının baktığı hem de görmezden geldiği bölgelerde saniyeden daha az (dikkat gösterilmeyen bölgedeki nesnenin bilinçli olarak algılanmasını ortadan kaldıracak kadar) bir süre boyunca gösterildi.
Bu sırada da, EEG (electro-encephalography) ile dikkat gösterilmeyen nesnenin tekrar tekrar gösterilmesinin beyin aktivitesini etkilediği gözlemlendi.
Kulakların hemen arkasında bulunan temporo-paryetal bölge, bir nesnenin yerinin belirlenmesinden sorumlu ve aynı zamanda da görüşe bağlı eylemlerin hazırlandığı bölgedir. Resmin görülmesinden yaklaşık 150-250 milisaniye sonra, katılımcıların beyinlerinde görüntüyü işlemelerinden kaynaklı, temporo-paryetal bölgede bir hareketlenme görüldü.
Deney sonucunda, insanların, yalnızca beyin aktiviteleri değil, aynı zamanda davranışları da görsel olarak odaklanılmayan nesneden ekilendi. Katılımcılardan, daha önce gördükleri nesnelerin fotoğrafları ekrana geldiğinde bu nesneyi gördüklerini ifade eden bir tepki olarak ellerindeki butona hızlıca basıp geçmeleri istendi. İlginç bir biçimde, odaklanılmayan bölgede gösterilen nesnelerin fotoğrafları ekrana geldiğinde, katılımcılar, daha önce görmedikleri bir fotoğrafa kıyasla bu fotoğrafları da butona hızlıca basarak geçtiler. Yani, denekler aslında odaklanmadıkları görselleri de daha önce görmüş gibi hissettiler.
Farklı laboratuvarlardan gelen sonuçlar, dikkat gösterilmeyen nesnelerin otomatik olarak, yani dikkat göstermeden ve bilinçli bir farkındalık oluşturmadan algılandığını ortaya koyuyor.
Elde edilen sonuçlar, insan beyninin çevreye dair düşünülenden çok daha fazla bilgiyi topladığını ortaya koyuyor. Görsel işlemeye dair dikkat teorileri; genellikle, dikkat gösterilmeyen bilginin işlenmediğini ileri sürer. Gerçekte ise, dikkat gösterilmeyen görsel bilgi, beyin tarafından saptanabiliyor ve tanımlanabiliyor, hatta katılımcılar nesneye dikkat göstermeseler bile ondan etkilenebiliyorlar. Bu da şu anlama geliyor, beynimiz gün içerisinde dikkat göstermesek dahi sayısız görsel bilgiden kolaylıkla etkileniyor.